Positieve gezondheidszorg, positieve psychologie, herstel en oplossingsgericht werken: zijn dit soort benaderingen niet veel te optimistisch? Je hoort dit soort termen steeds vaker in de gezondheidszorg.
Mag er überhaupt wel over het probleem gesproken worden? Is er voldoende erkenning voor de zwaarte of worsteling die de cliënt of patiënt ervaart?
Volledig genezen of alternatieven
Het idee dat gezondheid het volledig afwezig zijn - en dus het genezen zijn - van de klacht of beperking is, voldoet allang niet meer. Mensen worden ouder en aanhoudende aandoeningen komen vaker voor. Hierdoor voldoen steeds minder mensen aan de definitie gezond zijn.
Gezondheid wordt tegenwoordig gezien als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.
Dat klinkt aannemelijk, maar hoe doe je dat als je ziek bent? En hoe geef je dit als zorgprofessional handen en voeten?
Wie is de mens achter de aandoening?
De positieve gezondheidszorg is een aanvulling op de gebruikelijke aanpak. Naast het optimaal onderzoeken en behandelen van de klacht volgens professionele richtlijnen, kijkt de professional verder dan de aandoening.
Wie is de mens achter de aandoening? Wat zijn sterke kanten, wat is helpende coping? Wat geeft hoop en hoe kan hij of zij - ondanks de ervaren zwaarte - toch voldoende zingeving ervaren? Dit betekent dus dat er ook rekening gehouden wordt met zingeving in het gesprek tussen de professional en de patiënt of cliënt.
Beide modellen vullen elkaar aan en zijn complementair aan elkaar.
Je wil van je brandnetels af
Een metafoor is de brandneteltuin. Stel je wilt van je brandnetels in je tuin af. Dan kun je brandnetels bestrijden met verdelgingsmiddel en wortels en uitlopers eruit trekken. Het resultaat? Een kale tuin. En de kans dat de brandnetels terugkomen is dan groot.
Naast het bestrijden van die brandnetels kun je ook de tuin anders inrichten en voorzien van bloemen en planten. De kans dat de brandnetels terugkomen is dan aanzienlijk kleiner.
En zo kan het ook in de gezondheidzorg werken. Naast het bestrijden van de klachten kan er worden toegewerkt naar een beter en rijker leven. Dan gaat het over zingevende zaken die er toe doen. Zoals sociale contacten, floreren, doen waar je goed in bent en wat plezier geeft. Beide zaken kunnen prima naast elkaar bestaan.
De mens centraal in een witboek
Hoe doe je dat als professional? Vanuit de psychologie weten we dat alles wat je aandacht geeft groeit. Als je let op je pijn, neemt deze toe. Als je positieve afleiding hebt en doet wat zin geeft, gebeurt er iets anders.
De professional legt focus op wat werkt en wat de cliënt of patiënt al doet dat hem helpt om - ondanks de beperking of klacht- zoveel mogelijk zingeving te kunnen ervaren.
Hoe ziet hoop eruit? Wat maakt(e) het leven de moeite waard? Wat kenmerkt jou als persoon? Welke sterke kanten heb jij die gebruikt kunnen worden om het vol te houden? Welke positieve uitzonderingen zijn er?
Het creëren van een witboek in plaats van zwartboek. Dat dit een uitdaging is voor de cliënt of patiënt staat natuurlijk buiten kijf.
Erkenning en gezien worden
Het hebben van een aanhoudende klacht is veelal een grote verstoring van het dagelijks functioneren. Op het werk, op school, in contact en de omgang met anderen. In relaties en in de vrije tijdsbesteding. Perspectieven en idealen worden doorkruist of het bestaansrecht bedreigd.
Het hebben van zo'n aandoening vormt naast die worsteling ook een uitdaging. Hoe kun je voldoende zingeving ervaren om overeind te blijven en je misschien ook tevreden voelen? Hoe kun je - ondanks de aandoening - weer een stukje jezelf zijn?
Naast gedegen onderzoek naar de klacht heeft erkenning ook te maken met gezien worden. Als gelijkwaardig en als mens behandeld worden.
Niet de oude
Nee. Met een aanhoudende klacht of beperking is niets meer hetzelfde of vanzelfsprekend. Bij de professional is het belangrijk dat je het gevoel hebt serieus genomen te worden. Dat wil vaak zeggen dat je weet dat de aandoening optimaal behandeld wordt volgende de richtlijnen en met de nieuwste inzichten.
Feestneus of empathie en bejegening
Hoe wil je door de professional aangesproken en benaderd worden? Wat we weten is dat het helpt als de professional zich als gastheer/ gastvrouw opstelt. Dat wil zeggen dat hij of zij je ondersteunt in de worsteling die je ervaart.
Dit kan door bijvoorbeeld aandachtig te luisteren, de tijd en ruimte te bieden voor je verhaal, dezelfde taal te spreken en samen met jou en je dierbaren besluiten te nemen.
Het is belangrijk dat een professional echt is in het contact en empathie toont.
Het helpt om hoopvol te zijn. Dit gebeurt door samen te onderzoeken wat het beste werkt om met de aandoening om te gaan en welbevinden te ervaren. Aanmoediging om weer uit de put te klimmen door het uitgaan van en zien van mogelijkheden.
En daar heeft de professional zeker geen feestneus voor nodig.
