Soms wordt er gedacht dat oplossingsgericht werken een kunstje is. Een setje geprotocolleerde en (te) optimistische vragen. Een methode waarbij het niet mag gaan over problemen en waarbij er geen erkenning is voor het lijden van de ander.
Maar niets hiervan is waar en dat beschrijven we in deze blog.
Als je oplossingsgericht werkt volg je je gesprekspartner zo goed mogelijk in zijn ideeën voor verandering. De regie ligt zoveel mogelijk bij je gesprekspartner(s) en je gaat uit van diens sterke kanten, vaardigheden, competenties en veerkracht. Het resultaat hiervan is dat we vaak terughoren van cliënten en klanten dat oplossingsgericht werken positief en luchtig aanvoelt en hoopgevend is. Cliënten, klanten of medewerkers voelen zich gehoord en gezien.
Het is óók een visie
Naast een aantal gesprekstechnieken staat oplossingsgericht werken voor een visie op zorg, hulp, werk, de maatschappij, het systeem. En als je je in de oplossingsgericht grondhouding kunt vinden, dan zul je merken dat oplossingsgericht werken zeker geen kunstje is. Oplossingsgericht werken kan gelukkig wel een koud kunstje worden door het in je werk veelvuldig toe te passen -en je leven te integreren.
Het oplossingsgericht mensbeeld gaat ervan uit dat elk mens voldoende veerkracht bezit om zijn eigen leven richting te geven. Er zijn altijd wel dingen die het leven de moeite waard maken. Zaken die de moeite zijn om je voor in te zetten. Er zijn altijd dingen die -ondanks een probleem- toch nog werken.
Als het gaat om medewerkers en teams gaan we er ook vanuit dat zij experts zijn in hun vakgebied en dat het vooral belangrijk is om voort te bouwen op (en te profiteren van) de eigen competenties en eigen (unieke) oplossingen.
Meer doen wat (al) werkt. Maar ook stoppen met zaken die niet (meer) werken en dan iets anders doen.
You never walk alone
Mensen zijn van nature 'groepsdieren'. De één misschien wat meer dan de ander, maar we hebben elkaar nodig in dit leven. We hebben elkaar nodig om te overleven.
In het werk gaat het om samenwerken in teamverband. Samen ben je namelijk meer dan de som der delen. Groepen en teams brengen iets extra's met zich mee: interactie, kruisbestuiving en chemie.
Verbondenheid en interactie zorgen er in de meeste gevallen voor dat we ons gelukkiger voelen en ook nog eens beter presteren.
Hoop doet leven
Als de omstandigheden zeer ongunstig zijn kan dat ervoor zorgen dat belangrijke bestaansredenen worden bedreigd. In het ergste geval gaat dat gepaard met verlies van hoop: je ziet geen perspectief of uitweg meer. Geen geloof meer in eigen kunnen Na de zoveelste poging om het tij te keren.
Hoop is het geloof dat de toekomst beter zal zijn dan het heden én het geloof dat we daarop invloed kunnen uitoefenen. Hoop gaat samen met het hebben van een doel, het zien van perspectieven. En hoop doet in sommige gevallen letterlijk leven.
Vragen die je aan je gesprekspartner kunt stellen zijn dan:
Waar hoop je op? Hoe ziet (en zag) hoop er voor je uit? Wat en wie geven steun en houvast? En stel dat alles meezit, hoe zou je het anders willen hebben en welk verschil maakt dit?
Durf te dromen
Problemen (en negatieve emoties) kunnen worden gezien als een niet-uitgesproken wens tot verandering. een teken dat je het ander wilt hebben. En in deze wens schuilt dus een verlangen, maar zeker ook een uitdaging. Hoop gaat over dat je het anders wil hebben. Durf dus te dromen en spreek je droom hardop uit.
Dromen en het visualiseren van de gewenste situatie is helpend, hoopgevend en nuttig. Het tilt je als het ware over de nare situatie heen en dit helpt je om het vol te houden. Uiteindelijk moet er natuurlijk wel wat gebeuren. Met alleen dromen kom je er niet. Een volgende 'fase' is het zetten van stappen om vooruit te komen. En wat er werkt kan voortvloeien uit positieve uitzonderingen op het probleem. Het is dus heel belangrijk om steeds naar openingen te luisteren en te ontdekken wanneer problemen er even niet of beter hanteerbaar zijn en wat iemand hier zelf aan bijdraagt.
Bakken met erkenning
Zonder erkenning zal er niet veel gebeuren. Erkenning is noodzakelijk om vooruit te komen. Bakken met erkenning!
Als je vastloopt in problemen en omstandigheden is het belangrijk om gezien te worden in je eigen worsteling. En daarbij is het uitvoerig analyseren en classificeren van problemen (wat is er aan de hand of mis met mij?) meestal niet nodig.
Erkenning en probleemonderkenning zijn echter wél noodzakelijk om vooruit te komen in je werk of in je leven. Verandering werkt namelijk het beste op een bedje van behoud.
Wat heb je al gedaan en wat hielp hiervan, ook al was het maar een klein beetje? En wat nog meer? Wat heeft geholpen om je hoofd boven water te houden?
Wees er voor de ander en moedig aan
Je kunt een ander geen hoop geven, maar je kunt wel van essentiële betekenis zijn om hoop bij de ander te laten groeien. En hiervoor is contact nodig. Samenwerking. Het gaat om oprechte betrokkenheid en werkelijke aandacht voor en nieuwsgierigheid naar zowel de moeilijkheden als de mogelijkheden in het leven van de ander. Het gaat om onvoorwaardelijke acceptatie (elke keuze van de ander is goed en vraag naar wat de ander beweegt).
Samen op zoek naar uitzonderingen
Een belangrijke taak van de oplossingsgerichte professional is het samen zoeken naar positieve uitzonderingen ten aanzien van het probleem (want uitzonderingen zijn er altijd maar zijn meestal niet meer zichtbaar). Het feit dat je met elkaar in gesprek bent wil zeggen dat er al wat werkt.
Een goede samenwerkingsrelatie vormt de context voor elke verandering. Hierbij hoort de rol van gastheer/ gastvrouw. Je geeft structuur en richting aan het proces van de ander, stuurt zonodig bij- maar dringt jezelf niet op.
Je gesprekspartner staat aan het stuur
Tenslotte is het belangrijk om te bedenken dat jouw gesprekspartner(s) aan het stuur staat van zijn eigen veranderingsproces. Hij of zij zet de koers uit. En dat kun je alleen maar aanmoedigen, faciliteren, bekrachtigen. Dit doe je door er te zijn, complimenten te geven voor wat iemand doet om zich staande houden en vooruit te komen. Zegt iemand 'ja, maar', dan is de kans groot dat je zelf te snel wil of teveel aan je eigen doel werkt in plaats van het doel van je gesprekspartner. Vaak is er dan nog meer erkenning nodig en meer aansluiting. Vertragen dus maar!
Vraag ernaar
Feedback vragen in de vorm van een nuttigheidsvraag is hierbij je kompas om te weten of je de juiste vragen stelt. Er zijn geen goede of foute vragen: het is niet de ('hoogst' opgeleide) professional of het protocol, maar het is je gesprekspartner die bepaalt of een bepaalde vraag of aanpak nuttig en helpend is. Vraag daar dus naar.
Wat was er vandaag nuttig en helpend? Wat moeten we vandaag bespreken en doen om straks te kunnen zeggen: dat was de moeite waard.?
Een lichter gesprek
Als je oplossingsgericht werkt zal je merken dat de gesprekken die je voert lichter aanvoelen en een positief gevoel achterlaten. Dat komt omdat gesprekken gaan over sterke kanten, positieve uitzonderingen, vooruitgang en de waarde en doel van je gesprekspartner.
De regie ligt zoveel mogelijk bijde gesprekspartner en dat draagt bij aan het gevoel van 'achterover leunen'. Je gesprekspartner ervaart hierdoor meer ruimte voor zijn eigen verhaal en visie op de situatie. En we weten ondertussen wel vanuit ervaringsverhalen dat dit het beste is wat je je gesprekspartner kunt geven.
En dat vraagt om meer. Veel meer van wat werkt. Een leven lang oplossingsgericht!